Pięć podkarpackich samorządów pracuje nad efektywnymi systemami zarządzania energią. Rzeszów, Dębica, Mielec, Krosno i Zagórz pod okiem specjalistów oraz ze wsparciem unijnych i krajowych funduszy, analizują, liczą, badają i sprawdzają, co należy poprawić i jakie rozwiązania przyjąć, aby zużywać mniej energii oraz płacić niższe rachunki za prąd i ciepło.

Wszystko dzięki unijnemu projektowi LIFE: „Podkarpackie – żyj i oddychaj”. Uczestniczy w nim w sumie ok. 60 podkarpackich samorządów, spośród których pięć zostało wybranych do „energetycznego pilotażu”.

Chcieliśmy, aby powstały różne modele zarządzania energią, dlatego do pilotażu zostały wyznaczone gminy, które mają odmienną specyfikę, dzięki czemu wypracują różnorodne rozwiązania dotyczące gminnej energetyki. W efekcie na zakończenie projektu ma powstać pięć indywidualnych koncepcji zarządzania energią, które będą mogły zostać wdrożone w innych podkarpackich samorządach – mówi Anna Huk, Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego.

Pilotażowe gminy są na początkowym etapie projektu i skupiają się głównie na zarządzaniu energią w swoich jednostkach, aby obniżyć koszty, ale chcemy, by wypracowały również rozwiązania, które dostarczą tańszej energii mieszkańcom Podkarpacia – mówi Andrzej Kulig, dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska UMWP.

W każdej pilotażowej gminie został powołany zespół ds. zarządzania energią, który ma w ramach projektu dodatkowy budżet na ekspertyzy i analizy np. audyty energetyczne. Zespołom pomagają specjaliści ze Stowarzyszenia im. prof. K. Żmijewskiego oraz Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego.

Gminy pilotażowe, którymi się opiekujemy, różnią się pod wieloma względami. Przyjęły też nieco inne priorytety w zarządzaniu energią i w działaniach. Mamy więc różne „pozycje wyjściowe” i w oparciu o nie rozwijamy modele zarządzania – mówi Rafał Czaja, prezes Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego, które „opiekuje się gminami.

Zagórz – o krok od spółdzielni energetycznej
Gmina Zagórz największy nacisk kładzie na utworzenie spółdzielni energetycznej. Zespół ds. zarządzania energią, wspólnie z ekspertami ze Stowarzyszenia im. prof. K. Żmijewskiego, wypracował statut spółdzielni oraz inne dokumenty niezbędne do jej utworzenia.

Jesteśmy właściwie o krok od powołania takiej spółdzielni. Ten pierwszy, formalny, postawiliśmy już w marcu, kiedy Rada Miejska jednogłośnie przyjęła stosowną uchwałę w sprawie utworzenia i przystąpienia Gminy Zagórz do spółdzielni energetycznej – mówi Stanisław Lewicki, doradca LIFE ds. zarządzania energią.

Gmina chce powołać spółdzielnię jeszcze w tym roku. Jej członkami będą: Gmina Zagórz, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, a także Przychodnia Zdrowia - SPZPOZ w Zagórzu. Jej członkowie będą mogli liczyć na szereg ulg i upustów, co obniży koszty, ale najważniejsze jest to, że będą mogli dzielić się energią.

Teraz, Gmina Zagórz, która ma na wielu swoich budynkach instalacje fotowoltaiczne, produkuje za dużo energii elektrycznej, której nie zużywa w pełni. Po utworzeniu spółdzielni będzie możliwość wykorzystania jej w innych obiektach. Zyskamy na tym wszyscy – zapewnia Sebastian Duszczyński, kierownik Referatu Gospodarki Komunalnej w Gminie Zagórz.

Procedury wypracowane w Zagórzu mają zachęcić i ułatwić mieszkańcom oraz przedsiębiorcom integrowanie się w ramach takich właśnie spółdzielni energetycznych – dodaje Rafał Czaja, prezes Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego.

Gmina Zagórz wraz z pracami nad powołaniem spółdzielni, przygotowuje również kolejne inwestycje w OZE, stawiając przede wszystkim na fotowoltaikę.

Dębica – MOSiR wyznaczy kierunek?

Dzięki temu, że Dębica jest gminą pilotażową w LIFE Podkarpackie, mamy pieniądze na to, aby wykonać audyty energetyczne w naszych budynkach. To bardzo duże wsparcie. W ubiegłym roku udało nam się zrobić aż 18, głównie w budynkach oświaty. To nam ułatwia zdobywanie dotacji na ich modernizację – mówi Edyta Krzemyk – doradca LIFE ds. zarządzania energią w Dębicy.

Dębica – pracując nad modelem zarządzania energią - chce przetestować pewne rozwiązania na modernizowanym obiekcie MOSiR-u, który jest jednym z najbardziej energochłonnych miejskich budynków.

Jesteśmy w trakcie inwestycji, która zakłada montaż dużej instalacji fotowoltaicznej na dachu MOSiR-u, magazynów energii elektrycznej, pomp ciepła wykorzystujących ciepłe powietrze z niecki pod basenami. Planujemy również montaż gazowego urządzenia kogeneracyjnego oraz kilku wodnych magazynów energii – mówi Wiesław Stanaszek, miejski energetyk, dodając – Te wszystkie urządzenia będą zintegrowane i zarządzane poprzez specjalny system. A zebrane doświadczenia przeniesiemy na większą skalę, czyli na całe miasto.

Jak podkreśla Wiesław Stanaszek, Dębica dzięki udziałowi w projekcie LIFE zyskała nie tylko dodatkowe fundusze na różne działania, ale także możliwość współpracy z innymi samorządami oraz pomoc ekspertów:

Dzielimy się doświadczeniami, wymieniamy opinie, czasami spieramy, ale zawsze konstruktywnie. Zarzadzanie energią nie jest łatwe i wymaga ogromnej zespołowej pracy – podsumowuje Wiesław Stanaszek.

W Rzeszowie analiza faktur, OZE i audyty
Oddział ds. energetyki w Urzędzie Miasta Rzeszowa powstał zanim jeszcze stolica regionu przystąpiła do projektu LIFE Podkarpackie. Udział w projekcie pozwolił utworzyć trzy nowe stanowiska pracy. W sumie zespół liczy siedem osób i na co dzień zajmuje się m.in. planowaniem oraz podejmowaniem działań mających na celu optymalizację zużycia energii w obiektach miejskich, np. w oparciu o analizę faktur za energię elektryczną i pozostałe media, w czym pomaga specjalna aplikacja.

W fakturach za energię kryje się ogromna wiedza, często niezrozumiała dla laika. My, specjaliści w tej branży potrafimy odczytać i przełożyć ją na konkretne działania przynoszące oszczędności. Jednak przy ponad tysiącu liczników i równie wielu fakturach, bez wsparcia informatycznego byłoby to niemożliwe - mówi Andrzej Bołdak, kierownik Oddziału ds. Energetyki w Urzędzie Miasta Rzeszowa.

System automatycznie pobiera faktury od wystawców, analizuje zużycie mediów i wysokość opłat, ostrzega w przypadku nagłego wzrostu zużycia prądu lub kosztów w danej jednostce. Umożliwia także generowanie innych szczegółowych raportów.

Dzięki tej aplikacji wiemy, gdzie warto zainwestować, np. w urządzenia do kompensacji mocy biernej. Takie instalacje pojawiły się już w dziewięciu szkołach, które generowały najwyższe opłaty z tego tytułu. Szacujemy, że przyniesie to oszczędności rzędu 250 tys. złotych rocznie – tłumaczy miejski energetyk, Andrzej Bołdak.

Rzeszów inwestuje również w odnawialne źródła energii. Instalacje fotowoltaiczne działają już na 80 z ok. 150 miejskich budynków, osiągając łączną moc 1,54 MWp

Posiadamy instalacje fotowoltaiczne na szkołach, przedszkolach, żłobkach. Te placówki pokrywają już 30% swojego zapotrzebowania na energię właśnie z własnych źródeł. W planach mamy także instalację paneli na budynkach administracyjnych miasta – mówi Andrzej Bołdak, zapewniając: Cieszymy się z udziału w projekcie LIFE Podkarpackie, gdyż daje nam to konkretne wsparcie na działania z zakresu zarządzania energią.

W ramach funduszy unijnych z LIFE Podkarpackie, Rzeszów planuje przeprowadzenie audytów energetycznych obiektów miejskich jako przygotowanie do ich termomodernizacji. Na początek prace obejmą pięć szkół, a przetarg na realizację tego działania zostanie wkrótce rozstrzygnięty.

Mielec – szkolenia dla zarządców miejskich budynków
Mielecki doradca ds. zarządzania energią, zgodnie z założeniami projektu LIFE, rozpoczął swoją pracę od ustalenia, w jakim stanie technicznym są miejskie budynki i w jakie systemy są wyposażone

Mam opracowany szczegółowy formularz, taką „checklistę”, w oparciu o którą, punkt po punkcie sprawdzam poszczególne elementy z zakresu energii elektrycznej, ogrzewania, konstrukcji budynku czy wentylacji. Na tej podstawie tworzę raporty podsumowujące, które są omawiane z administratorami budynków – mówi Paweł Rogala, doradca LIFE ds. zarządzania energią w Mielcu.

Doradca wykonał przeglądy w kilkunastu miejskich budynkach. W pierwszej kolejności pod lupę wziął szkoły i przedszkola. W sumie miasto ma ponad 40 budynków. Wszystkie zostaną poddane takiej analizie.

Na razie mielecki doradca LIFE analizę zużycia energii prowadzi na podstawie specjalnego arkusza weryfikacyjnego, ale w przyszłości zastąpi go aplikacja SEMS. Pracuje nad nią Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego w porozumieniu ze Stowarzyszeniem im. prof. Żmijewskiego. Aplikacja jest tworzona w oparciu o potrzeby zgłaszane przez pilotażowe gminy

Aplikacja SEMS pozwoli na monitoring zapotrzebowania, zużycia oraz produkcji energii w lokalnych samorządach, co umożliwi lepsze zarządzanie zasobami i zwiększenie efektywności energetycznej. W drugim etapie prac planowane jest rozszerzenie funkcjonalności aplikacji, wyjście poza zarządzanie energią w zasobach gminnych i objęcie nią mieszkańców, przedsiębiorców, lokalne organizacje, społeczności energetyczne, itp. - wyjaśnia Ewelina Biszczak-Dul, koordynator LIFE w RARR.

Krosno od lat optymalizuje zarządzanie energią

Krosno, przystępując do projektu LIFE Podkarpackie, zyskało kolejne wsparcie finansowe oraz merytoryczne dla działań w zakresie zarzadzania energią. Od 2021 roku działa Krośnieński Klaster Energii, który właśnie otrzymał wsparcie z KPO. Sięgamy po różne fundusze i uczestniczymy w różnych projektach, bo efektywność i niezależność energetyczna to dziś temat niezwykle ważny dla samorządów – mówi Kamil Wróblewski, doradca LIFE ds. zarządzania energią w Krośnie.

W ramach unijnego projektu LIFE, miasto mogło zatrudnić dwóch pracowników – doradców: ds. powietrza oraz zarządzania energią

Te dodatkowe stanowiska pracy pozwoliły nam na pełną skalę zająć się sprawami związanymi z zarządzaniem energią oraz optymalizacją kosztów w tym zakresie. Projekt LIFE doskonale wpisał się w priorytety miasta, cieszymy się, że przystąpiliśmy do niego. Staramy się jak najlepiej wykorzystać możliwości, jakie daje – zapewnia Kamil Wróblewski.

W ramach projektu LIFE w Krośnie trwa analiza stanu miejskich budynków i przyjętych w nich rozwiązań technicznych. Na jej podstawie wytypowane zostaną pierwsze budynki, w których będą wykonane audyty energetyczne

Mając już taki dokument będziemy mogli zaplanować termomodernizację oraz instalację OZE, np. fotowoltaikę z magazynami energii – dodaje Kamil Wróblewski.

Krośnieński doradca LIFE ds. zarządzania energią reprezentuje również urząd w grupie zakupowej, gdzie nadzoruje i koordynuje kwestie związane z zakupem energii elektrycznej i gazu dla miasta. Prowadzi doradztwo dla wszystkich jednostek krośnieńskiego samorządu w zakresie optymalizowania kosztów zużycia mediów oraz zawierania umów w tym zakresie.

Autor tekstu: Monika Konopka Departament Ochrony Środowiska