Muzeum Podkarpackie w Krośnie od maja do września 2025 roku prezentuje wyjątkową wystawę czasową poświęconą tematyce naftowej w świecie szeroko pojętej sztuki.

Placówka posiada jedną z najcenniejszych kolekcji lamp naftowych w Europie, a także dokumenty archiwalne związane z powstaniem i rozwojem przemysłu naftowego, materiały kartograficzne, pamiątki po Ignacym Łukasiewiczu, wynalazcy i współtwórcy galicyjskiego przemysłu naftowego oraz ciekawe przykłady dzieł dawnego malarstwa polskiego o tematyce naftowej z końca XIX i pierwszej połowy XX wieku. W skład kolekcji lamp naftowych wchodzą zarówno bogato zdobione lampy salonowe, jak i te najpopularniejsze i najprostsze, gospodarcze, które pojawiły się w domach milionów ludzi na całym świecie już zaledwie kilka lat od wynalezienia nafty.

Malarstwo końca XIX i pierwszej połowy XX wieku było przykładem niezwykle dynamicznych zmian artystycznych, które odzwierciedlały przemiany społeczne, technologiczne i kulturowe tamtej epoki. Jednym z ciekawych wątków, które zaczęły pojawiać się na obrazach tego okresu, była tematyka naftowa, ściśle związana z wynalezieniem i rozwojem technologii wykorzystujących naftę. Równocześnie, lampy naftowe stały się symbolem zmieniającego się świata, stanowiąc fascynujący temat, który w swoim wyrazie łączył ogólnoludzki postęp z intymnością indywidualnych losów człowieka. 

Oświetlenie naftowe, wprowadzone i produkowane na masową skalę w XIX wieku, stało się jednym z najważniejszych wynalazków tego okresu, który na zawsze zmienił sposób oświetlania domów i ulic. Zastąpiło dotychczasowe niedoskonałe źródła światła, takie jak lampy olejowe oraz świece i łuczywa, dając jaśniejsze, bardziej stabilne światło. W malarstwie XIX i XX wieku, szczególnie w kontekście tematyki naftowej, lampa naftowa często pełniła funkcję symbolu przemiany cywilizacyjnej, przejścia od tradycyjnych metod oświetlania do nowoczesnych rozwiązań technologicznych. 

Malarze tego okresu (m.in. Seweryn Bieszczad, Stanisław Bergman) w swoich dziełach ukazywali lampy naftowe jako elementy codzienności, które, choć praktyczne, niosły ze sobą również pewien symbolizm. Lampy naftowe były często przedstawiane w intymnych scenach domowych, gdzie światło migoczące w ciemnościach wprowadzało specyficzną atmosferę, pełną tajemniczości i refleksji. W tym kontekście lampa naftowa stawała się nie tylko przedmiotem użytkowym, ale i nośnikiem emocji. Rozwój przemysłu naftowego w tym okresie wiązał się z globalnymi zmianami gospodarczymi i społecznymi. 

W malarstwie, szczególnie w nurcie modernistycznym, nafta jako motyw stała się metaforą nowoczesności, szybkości, ale także niebezpieczeństw związanych
z niekontrolowanym postępem. Artystów fascynowały nowe technologie, które nie tylko zmieniały życie codzienne, ale także otwierały nowe perspektywy estetyczne. W malarstwie pejzażowym pojawiły się obrazy (takich artystów, jak Tadeusz Rybkowski, Stanisław Janowski czy Henryk Uziembło) ukazujące rafinerie, pola naftowe i inne industrialne pejzaże, które były świadectwem gwałtownych przemian w krajobrazie. 

Wszystkie eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. Serdecznie zapraszamy do zwiedzania.

Kuratorzy wystawy: Anna Guz, Tomasz Pisarek
Opracowanie graficzne: Julia Komornicka